Dlaczego koń powinien mieć stały dostęp do paszy objętościowej?

Przez żołądek do serca… I zdrowia. Układ pokarmowy naszych końskich podopiecznych jest niezwykle delikatny. Specyfika jego fizjologii wymaga od nas przykładania szczególnej uwagi do tego, czym i jak karmimy wierzchowca. W tym artykule skupimy się na najważniejszym aspekcie diety, czyli paszy objętościowej. 

Konie z natury to zwierzęta stepowe. Szata roślinna tych terenów była bardzo uboga przez co zwierzęta przemierzały dziennie wiele kilometrów skubiąc znalezione źdźbła roślin. Co to oznacza w praktyce dla konia udomowionego? 

Pewne rzeczy się nie zmieniają – układ pokarmowy w ciągu lat ewolucji przystosował się do przyjmowania niewielkich porcji pokarmu przez kilkanaście godzin na dobę. Końskie żołądki mają niewielką pojemność – od ok. 8 do 15 litrów, ponadto w przeciwieństwie do naszych, wytwarzają kwas solny przez cały czas, dlatego zwierzę powinno mieć możliwość ciągłego poboru paszy objętościowej. 

Dodatkowo długie i dokładne przeżuwanie sprzyja produkcji śliny, a ta z kolei buforuje soki trawienne.  Odebranie koniowi stałego dostępu do paszy objętościowej skutkuje frustracją kopytnego i wieloma problemami natury behawioralnej – np. może przyczynić się do powstania narowów i nałogów ale również przyczynić się do powstania wrzodów żołądka, które wiążą się z bólem, kolkami, utrudnionym, a nawet niemożliwym użytkowaniem zwierzęcia oraz bardzo kosztownym leczeniem.

Dobrym sposobem na zadawanie pasz objętościowych, szczególnie dla koni otyłych i łakomych są wspomniane już w artykule „Chów koni w zgodzie z naturą”tzw. „slow feeder” czyli np. różnego rodzaju siatki na siano. Spowalniają one pobór pokarmu, skłaniają do dokładnego żucia i znacznie ograniczają marnowanie się paszy. Oczywiście należy pamiętać o tym, aby koń mógł je pobierać w pozycji naturalnej – z głową w dole.

Niestety wciąż wiele stajni wydziela siano w kilku niewielkich porcjach w ciągu dnia oraz nie zapewnia go zwierzętom podczas ich pobytu na padoku – takich pensjonatów lepiej unikać jak ognia.

Rodzaje pasz objętościowych

Pasze objętościowe używane w żywieniu koni dzielimy na

Objętościowe suche:

• siano
• sieczki
• słoma

Objętościowe soczyste: 

• zielonki 
• kiszonki
• rośliny okopowe  

Zielonki to nic innego jak pastwisko, świeża trawa i zioła. Konie uwielbiają również zjadać liście drzew i owoce krzewów takich jak np. dzika róża, aronia, porzeczka.

Siano jest jedną z najpopularniejszych pasz zadawanych jako całoroczna baza końskiej diety. Dobre siano charakteryzuje się zielonym kolorem i ładnym świeżym zapachem. Nie może być nadmiernie zapylone lub mieć stęchłego zapachu.

Możemy wyróżnić siano z pierwszego i drugiego pokosu. Siano z pierwszego pokosu charakteryzuje się wyższą zawartością energii, możemy je rozpoznać po długich źdźbłach i kłosach. Idealnie sprawdzi się w żywieniu koni użytkowanych sportowo czy w hodowli (ale nie tylko). Drugi pokos jest drobniejszy, nie ma kłosów, zawiera mniejszą ilość białka i cukrów, wyróżnia go niska zawartość energii. To siano poleca się szczególnie dla koni z nadwagą lub tych dobrze wykorzystujących paszę, z tendencją do tycia np u koni prymitywnych i kucy – hucuły, koniki polskie, konie fiordzkie, kuce szetlandzkie etc.

Zimą gdy konie nie mają dostępu do trawy jako urozmaicenie dla zadawanego stale siana można stosować sianokiszonki. 

Dobra sianokiszonka ma przyjemny chlebowy zapach i kolor podobny do surowca wyjściowego. Zazwyczaj jest chętnie zjadana przez konie. Chcąc zakupić ten rodzaj paszy należy wybrać dobre i sprawdzone źródło gdyż proces produkcji sianokiszonki jest stosunkowo wymagający a wszelkie odstępstwa od normy i zła jakość produktu może bezpośrednio wpłynąć na zagrożenie zdrowia lub życia wierzchowca.

Słoma zazwyczaj jest stosowana jako ściółka, jednak konie lubią ją czasem podjadać – szczególnie słomę owsianą. Celowo do jedzenia można ją podawać dla otyłych koni i kucy mieszając pół na pół z sianem.

Sieczki są najczęściej stosowane jako dodatek do posiłków treściwych. Mają na celu spowolnić pobieranie posiłku i skłonić konia do dokładnego przeżuwania. 

Sieczka z lucerny jest szczególnie cenna w żywieniu koni wrzodowych, jej białko buforuje kwas solny w żołądku, profilaktycznie można ją również podawać bezpośrednio przed jazdą aby koń nie szedł na trening z pustym żołądkiem.

Sieczki to dobra alternatywa dla koni starszych, mających problem z gryzieniem siana – mogą częściowo je zastąpić (w tym celu idealnie sprawdzą się też trawokulki). 

Rośliny okopowe stosowane w żywieniu koni to m.in. marchew, burak, seler, pietruszka. Zimą stanowią dobre urozmaicenie diety i stanowią źródło dodatkowych witamin. Latem są chętnie stosowane jako przysmak.

Podsumowanie

1. Podstawą żywienia koni są pasze objętościowe, zwierzę powinno mieć do nich stały, nieograniczony dostęp.
2. Koń ma niewielki żołądek, który stale wytwarza kwasy trawienne.
3. Zadawane pasze objętościowe muszą być dobrej jakości, niedopuszczalny jest wysoki stopień zapylenia, pleśń czy stęchły zapach. W przeciwnych razie ryzykujemy zdrowiem a nawet życiem kopytnego..
4. Wydzielanie siana i dłuższe przerwy między zadawanymi porcjami narażają zwierzęta na problemy zdrowotne i behawioralne!