Minerały i ich niedobory w diecie koni

Okazuje się, że powszechny jest niedobór pierwiastków śladowych (składników mineralnych, których organizm potrzebuje w niewielkich tzn. w śladowych ilościach) takich jak: cynk, miedź, selen. Często jest też niewłaściwy stosunek wapnia do fosforu, oraz powszechny jest niedobór magnezu.

Makroelementy to:
wapń, fosfor, sód, potas, chlor, magnez, siarka

Mikroelementy (pierwiastki śladowe) to:
żelazo, miedź, cynk, jod, mangan, fluor, selen, kobalt, chrom i krzem

Odpowiedni bilans pierwiastków w organizmie konia jest niezbędny do utrzymania go w zdrowiu.

Analiza siana jest jedyną metodą, aby określić czy dzienna podaż mikro i makroelementów jest wystarczająca, oraz jak i czym suplementować konia. Jest to szczególnie istotne w przypadku układania diety dla koni z problemami metabolicznymi (EMS, insulinooprność, zespół Cushinga, PSSM)

Makroelementy

Wapń

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi 20-30 g

Dla innej wagi formuła obliczeniowa: 20/ 500 x masa konia
dla konia o wadze 450 kg – 20 : 500 = 0,04 x 450 =18 g
dla konia o wadze 600 kg – 20 : 500 = 0,04 x 600 = 24 g

Stanowi 35% kości konia
99% wapnia jest w szkielecie i zębach
Spełnia ważną funkcję w przewodzeniu impulsów nerwowych, skurczach mięśni (jest antagonistą magnezu)

Na przyswajalność wapnia ma wpływ zawartość w organizmie, stosunek do fosforu (Ca:P) – nie powinien być niższy niż 1,1:1, i nie wyższy niż 3:1

Podczas stresu wynikającego z intensywnego treningu, wchłanianie wapnia z pokarmu jest ograniczone, a zwiększa się wydalanie z moczem, co może powodować ograniczenie wzrostu chrząstek, odwapnienie kości, osteoporozę, kulawizny

Pasza z zielonek i siana jest bogata w wapń i zapewnia wymaganą ilość.
W żywieniu letnim opartym tylko na pastwisku może wystąpić nadmiar wapnia.
W przypadku podawania dużych dawek zbóż, oraz otrąb bez uzupełnienia wapnia może występować nadmiar fosforu, a wapń jest pobierany z kości.
Siano lub susze z lucerny zawierają ponad 10 g wapnia/kg, gdy siano łąkowe 1-5 g.
Zbyt duże dawki wapnia blokują wchłanianie fosforu, magnezu, cynku, miedzi i żelaza.

Fosfor

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi 14-20 g

fosfor jest głównym składnikiem kości
uczestniczy w produkcji energii,
wpływa na rozwój i funkcjonowanie kości, mięśni i układu nerwowego.
wywiera istotny wpływ na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej w organizmie.

Niedobory powodują:

bóle mięśni
bóle kości
zaburzenia neurologiczne (np drgawki)
problemy z termoregulacją

Wysokie dawki wapnia zmniejszają strawność fosforu.

Głównym źródłem fosforu są ziarna zbóż, nasionach (siemię lniane) i produktach po ich obróbce (np. makuch), drożdżach.

Zawartość fosforu:

siano: 1,5 – 4 g/kg
ziarno zbóż: 3 – 6 g/kg
siemię lniane, otręby pszenne: 9 – 10 g/kg

Magnez

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi 7 – 12g

Magnez jest aktywatorem wielu enzymów
bierze udział w procesach oddychania komórkowego i skurczach mięśni (rozkurczu; jego antagonistą jest wapń)
stosunek wapnia do magnezu powinien wynosci 2:1 – 3:1

Objawy niedoborów:

podniecenie
napady drgawek
skurcze mięśni
bóle mięśni, bóle pleców
problemy z nabudowaniem mięśni
słaba wytrzymałość
nadwrażliwość skóry

Z paszach roślinnych magnez może być przyswajany tylko w 10-20% dlatego tak często występują jego niedobory. Średnia zawartość magnezu w sianie wynosi 0,8 – 2 gr/kg

Wysoki poziom wapnia blokuje przyswajanie magnezu.

Odpowiedni poziom magnezu i bilans w stosunku do wapnia jest niezwykle istotny w przypadku koni z problemami metabolicznymi.

Sód

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi 10g ale wzrasta wraz z obciążeniem pracą nawet do 40g (intensywna praca)

Sód ma kluczowe znaczenie do regulacji ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych i normalnego funkcjonowania centralnego układu nerwowego, jego nadmiar wydalany jest potem i moczem.

Niedobór sodu zmniejsza wykorzystanie białka z paszy, pogorszenie kondycji, osłabienie.

Nadmiar prowadzi do wzmożonego wydalania moczu i biegunek, wzmaga niedobór potasu.

Zawartość sodu w sianie jest niska i nie pokrywa zapotrzebowania koni, najlepszą formą podania jest lizawka solna. Nadmiar soli wzmaga łaknienie.

Podsumowując:

Dorosłe konie bez pracy i w lekkiej pracy mają zapewnioną wystarczającą ilość wapnia w trawie i sianie (wyjątek konie ciężko pracujące, ogiery rozpłodowe, konie rosnące, klacze w ciąży i karmiące).
Niedobory wapnia świetnie uzupełnia siano z lucerny, pellet z lucerny, preparat mineralny.
Zapotrzebowanie na fosfor również pokrywa siano, jeśli są niedobory można je uzupełnić owsem, siemieniem lnianym lub drożdżami.
Jeśli siano jest bogate w wapń, a jest niski poziom fosforu szukaj suplementów bez dodanego wapnia.
Suplementuj magnezem konie z problemami metabolicznymi, które mają bolesność mięśni po treningu, które są nerwowe.
Zapewnij koniom dostęp do lizawki solnej.

Prawidłowy bilans makroelementów

wapń do fosforu dla koni rosnących 3:1
wapń do fosforu dla koni dorosłych 2:1 – 3:1
stosunek Ca:P w dawkach pokarmowych koni nie powinien być niższy niż 3:1

Mikroelementy

Żelazo

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi 400 mg

Żelazo jest niezbędne do tworzenia hemoglobiny. Zwiększone zapotrzebowanie ma miejsce w wyniku utraty krwi, zwiększenia/przystąpienia do treningu. Pierwiastek jest tracony z potem, a więc zwiększone zapotrzebowanie mają konie ciężko pracując.

Podaż żelaza zapewnia zielonka, siano i pasze treściwe. Często normy przekroczone są ponad 10-krotnie. W zasadzie problem z niedoborem żelaza nie istnieje.

Objawy niedoborowe mogą pojawić się u koni wyścigowych lub cierpiących na pasożyty. Zbyt wysoka ilość żelaza może wpływać ujemnie na wykorzystanie fosforu, miedzi, manganu i cynku.

Cynk

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi 400 mg, ale zalecane są wartości 150%-200% wyższe. To podnosi dzienną dawkę do 600-800 mg/dzień.

Cynk jest niezwykle istotnym mikroelementem aby utrzymać skórę i sierść w prawidłowej kondycji, a także ma znaczenie dla zachowania właściwej twardości kopyt. Jest też kluczowy dla systemu odpornościowego.

Cynk jest często deficytowym mikroelementem, w sianie często są jego niedobry. Jego zawartość w skrajnych przypadkach wynosi 20 mg/kg a taka wartość nie odpowiadają nawet połowie dziennej normy.

Cynk, po miedzi, jest najczęściej brakującym minerałem w diecie koni.

Objawy niedoborów:

problemy skórne
matowa sierść
alergie
wolno gojące się rany
białe plamki na ciemnej skórze u siwych koni
niski poziom insuliny

Miedź

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi minimum 100 mg, ale aby uniknąć niedoborów koń może pobierać 150-200 mg na miedzi na dzień

Miedź jest istotna do tworzenia krwi, tkanki łącznej, układu kostnego.

Pastwisko i siano często bywają ubogie w ten pierwiastek i dlatego ważna jest suplementacja. Ważne jest zachowanie odpowiedniego stosunku cynku do miedzi, dlatego wybierając suplementy nie powinny być wyższe niż 5:1

Poziom miedzi w sianie często nie przekracza 10 mg/kg dlatego bardzo często pojawiają się u koni niedobory, które objawiają się poprzez:

blaknięcie/płowienie sierści – szczególnie u kasztanów (są pomarańczowe)
słabe, kruche kopyta
miedziane włosy w grzywie i ogonie u koni karych i gniadych
chorobę białej lini
zwyrodnienia stawów
małą płodność
słabe smarowanie stawów i ograniczoną produkcję mazi stawowej

Mangan

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi 400 mg

Mangan jest niezbędny do aktywowania enzymów uczestniczących w przemianach składników mineralnych oraz tłuszczów, ma też istotne znaczenie dla chrząstek.

Niedobory mogą wpływać na kondycję stawów i kości, jednak rzadko zdarzają się niedobry.

Koncentracja w sianie i zielonkach rzadko spada poniżej 30 mg/kg.
Zbyt duże ilości mogą prowadzić do zaburzeń wchłaniania żelaza, czego objawem jest niedokrwistość.

Selen

Dzienne zapotrzebowanie dla konia o masie 500 kg wynosi 1 mg

Selen, tak jak witamina E jest antyoksydantem. Zawartość w paszach jest bardzo zmienna i zależy od rodzaju gleby. Niska jest na glebach piaszczystych.

Niedobory powodują obniżenie odporności i podatność na infekcje, oraz bóle mięśniowe, sztywny chód, kulawizny u źrebaków, gdy klacze podczas ciąży były żywione zbyt niskimi dawkami.

Z suplementacją należy uważać konie mają niską tolerancję na nadwyżkę (powyżej 2 mg/kg paszy), która objawia się oddzielaniem puszki kopytowej, wypadaniem włosów grzywy i ogona.

Prawidłowy bilans pierwiastków śladowych w diecie konia

Żelazo (Fe): Miedź (Cu) : Cynk (Zn) : Mangan (Mn)
4-10 : 1: 3-5 : 3

Wskazówki przy wyborze suplementów:

Stosunek Zn:Cu nie powinien być większy niż 5:1
Suplementy nie powinny zawierać żelaza, albo zawierać go mniej niż cynku, gdyż tylko w ten sposób zbilansujemy dzienną dawkę paszy objętościowej, która często zawiera zdecydowanie więcej żelaza, niż dzienne zapotrzebowanie.
W związku z dużymi niedoborami cynku i miedzi, szukaj takich suplementów, w których zawartość cynku na 1 kg wynosi min 4000 mg, a miedzi min 1000 mg, tak aby dzienna dawka wynosiła min 400 mg cynku i 100 mg miedzi (przy niedoborach nawet 150 – 300 mg)

Symptomy niedoboru minerałów w diecie konia

Długotrwałe niedobory minerałów i witamin spowodowane źle zbilansowaną dietą konia, są przyczyną poważnych kłopotów zdrowotnych. Przypomina to trochę działanie korników – na początku są niewidoczne, ale kiedy już widać na zewnątrz efekty ich działalności, cała drewniana konstrukcja się wali.

Kiedy więc widzimy skutki niedoborów, to wiemy, że nasz koń ma poważne problemy. Niedobory nie pojawiły się wczoraj, tylko istniały przez dłuższy okres, od kilku miesięcy nawet do kilku lat!

Najczęściej występujące objawy:

matowa sierść, słaba kondycja skóry
trudno gojące się rany
podatność na grudę, rain rot
pękające, słabe kopyta
problemy ze stawami i zwyrodnienia w młodym wieku
utrata mięśni, problemy z ich odbudową
problemy behawioralne, wybuchowość, płochliwość
słaba odporność
spadki wagi, problemy z utrzymaniem prawidłowej masy
problemy z wchłanianiem
problemy z jelitami
mało energii do pracy i problemy z regeneracją
szybka męczliwość w czasie treningu

Niestety leczenie samych objawów nie przyniesie odpowiednich rezultatów, jeśli nie zajmiemy się przyczyną. W parze z leczeniem musi iść prawidłowe i odpowiednio zbilansowane żywienie. Najlepszym przykładem jest stosowanie suplementów na stawy – podawanie ich nie przyniesie żadnych efektów, jeśli koń chronicznie cierpi na niedobory miedzi i cynku.

Jeśli nie podajemy odpowiednich mieszanek witaminowo-mineralnych możemy być pewnym, że koń ma niedobory. To, że ich jeszcze nie widać, to nie znaczy, że koń nie odczuje ich skutków w przyszłości.

Pastwisko, siano, owies nie zapewnią koniom podaży mikro i makroelementów na odpowiednim poziomie. Siano jest często słabej jakości, dostęp do pastwiska jest ograniczony, mamy okresy długotrwałej suszy, albo wypas odbywa się na terenach, gdzie gleby są ubogie. Mało rolników bada siano pod względem zawartości energii, białka, cukru, mikro i makroelementów, a właściciele koni często nie wiedzą jakim sianem w ogóle należy go karmić.