Białko w diecie konia

Zapotrzebowanie na białko

Zapotrzebowanie na białko i energię dla konia o masie 500 kg w dobrej kondycji o zrównoważonym temperamencie:

zapotrzebowanie bytowe (bez pracy) 16,7 mcal (69 MJ), 630 g białka
lekka praca: 20 mcal (83 MJ), 699 g białka
średnia praca: 23,3 mcal (97 MJ), 768 g białka

Po energii, białko jest najważniejszym składnikiem odżywczym w diecie konia. Białko jest potrzebne do budowy dobrej jakości kopyt, włosów, skóry, tkanek narządów, mięśni, oczu, krwi i kości. Białko jest również istotną częścią enzymów i hormonów i jest absolutnie niezbędnym składnikiem odżywczym w diecie konia.

Co to są aminokwasy?

Białko zbudowane jest za aminokwasów. Aminokwasy to grupa związków organicznych składających się z cząsteczek węgla, azotu, wodoru, tlenu oraz zmiennej grupy łańcucha bocznego.

Główny podział aminokwasów to

aminokwasy białkowe
aminokwasy niebiałkowe – pełnią inne funkcje niż budulcowe

Kluczowe znaczenie dla organizmu mają aminokwasy białkowe, często określane jako „cegiełki budulcowe”.

Podział aminokwasów

Biorąc pod uwagę możliwość wytwarzania danego aminokwasu przez organizm lub konieczność dostarczania go wraz z pożywieniem, rozróżnia się:

aminokwasy endogenne – syntetyzowane przez organizm samodzielnie
aminokwasy egzogenne (limitujące) – organizm nie jest w stanie wytwarzać ich samodzielnie. W związku z tym konieczne jest ich dostarczanie w pożywieniu.

Najważniejsze aminokwasy limitujące dla koni

Trzy najbardziej konieczne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu konia aminokwasy limitujące (te, które prawdopodobnie jako pierwsze ulegną niedoborowi i ograniczają zdolność konia do wzrostu, reprodukcji, wykonywania lub budowania mięśni) to lizyna, treonina i metionina.

lizyna – pełni funkcje przeciwwirusowe i podnoszące odporność organizmu;
metionina – reguluje produkcję hormonu wzrostu;
treonina – odpowiada za prawidłowe nawilżenie skóry i odpowiednie funkcjonowanie układu nerwowego;

Bardzo ważne aminokwasy egzogenne dla konia to także:

tryptofan – jest prekursorem serotoniny, dba o prawidłowy sen i dobre samopoczucie, a także reguluje apetyt;
cysteina – bierze udział w procesie produkcji kolagenu

Główny aminokwas limitujący dla koni to lizyna – niestety jest ona praktycznie nie dostępna w paszy opartej na sianie z traw i zbożu. Gdy jej zabraknie, mimo podaży innych aminokwasów, koń nie może tworzyć łańcuchów aminokwasowych.

Niedobór białka i jego jakość

U dorosłych, zdrowych koni niedobór białka jest rzadki ale możliwy przy głodzeniu zwierzęcia albo podawaniu pasz słabej jakości. Białka niskiej jakości będą zawierały zbyt mało niektórych niezbędnych aminokwasów, aby zaspokoić zapotrzebowanie konia.

Jakość białka zależy od tego, jak dobrze dane białko pokrywa zapotrzebowanie konia na aminokwasy egzogenne, szczególnie lizynę.

Różne pasze zawierają różne poziomy niezbędnych aminokwasów, a zatem różnią się „jakością”. Z reguły siano z trawy i pastwisko zawiera białko o niższej jakości niż siano z roślin motylkowych. Ziarna zbóż, takie jak owies, kukurydza i jęczmień, zawierają białko niższej jakości niż rośliny strączkowe, takie jak soja, łubin, groch. Soja zawiera najwyższe stężenia i najlepszą kombinację wielu niezbędnych aminokwasów, dzięki czemu jest reklamowana jako najlepszej jakości białko roślinne.

Najlepszym źródłem wysokojakościowego białka są:

drożdże
siemię lnianie
ziarno słonecznika
rośliny motylkowe – lucerna, koniczyna
rośliny strączkowe – soja, łubin, groch

Niedobory białkowe są rzadko spotykane. Łatwiej o niedobór limitujących aminokwasów, dlatego warto podawać koniom składniki paszowe takie jak drożdże, siemię lniane, słonecznik, ew rośliny motylkowe lub strączkowe.

Jakie konie potrzebują dobrej jakości białka?

Należy pamiętać, że dorosłe, zdrowe konie bez pracy albo w lekkiej pracy mają niskie zapotrzebowanie na białko, które może być pokryte przez dobrej jakości letnie pastwisko lub dobrej jakości siano z udziałem roślin motylkowych. Niestety z końcem sezonu pastwiskowego zawartość aminokwasów egzogennych spada.

Większe zapotrzebowanie na białko mają na pewno klacze źrebne i karmiące, rosnące konie, konie w ciężkiej pracy, ogiery rozpłodowe.

Nadmiar białka

Nadmiar białka (czyli przebiałczenie) obciąża nerki i powoduje większe wydalanie mocznika. Ściółka może mieć zapach amoniaku, co negatywnie wpływa na układ oddechowy, szczególnie dla koni w chowie stajennym.

Kiedy nerki są obciążone usuwaniem nadmiaru białka, gorzej wypełniają swoją funkcję i zostaje zaburzona gospodarka wodno-elektrolitowa. Objawia się to opojami, opuchlizną, obrzękami, co właśnie świadczy o zatrzymaniu wody, czyli gorszym filtrowaniu.

Trawienie i metabolizm białka generuje więcej ciepła niż trawienie i metabolizm tłuszczu i węglowodanów. Koń na diecie wysokobiałkowej, którego źródłem energii jest białko, musi pozbyć się większej ilości ciepła, a tym samym bardziej się poci i częściej oddaje mocz, przez co zwiększa się jego zapotrzebowanie na wodę.

Nadmiar ciepła z diety wysokobiałkowej może prowadzić do problemów z odwodnieniem i stresem cieplnym. Ma to szczególnie znaczenie dla koni rajdowych, których dieta powinna być niskobiałkowa i wysokowłóknista, dzięki czemu nawodnienie organizmu utrzyma się na odpowiednim poziomie.

Nadmiar białka może również objawiać się wysypką, guzkami, łuszczącą się skórą, pokrzywką.

Dieta wysokobiałkowa zwiększa ryzyko kamieni nerkowych, chorób nerek, nadciśnienia i problemów z wątrobą.

Niektóre białka mogą powodować alergię, znajdują się najczęściej w soi i lucernie.

Aby ograniczyć ryzyko przebiałczenia warto racjonalnie podchodzić do diety wysokobiałkowej oraz podawać zioła oczyszczające organizm z toksyn i wspomagające wątrobę. Szczególnie przydatna jest pokrzywa, brzoza, mniszek.

W sezonie pastwiskowym koniom należy ograniczyć zadawanie siana lub sieczki z lucerny w większych ilościach.

Podczas karmienia białkiem główną kwestią jest to, czy białko pokrywa zapotrzebowanie konia na niezbędne aminokwasy egzogenne, w szczególności na lizynę. Używanie niskiej jakości białka zmusza do zadawania więcej surowego białka, aby zaspokoić podstawowe wymagania aminokwasowe, a wyższy poziom surowego białka wpływa niekorzystnie na pracę nerek.