Łykawość u konia

Dolegliwość uprzykrza życie właścicieli – nie tylko prowadzi do zniszczeń infrastruktury ale przede wszystkim może wskazywać na niezaspokojenie potrzeb bytowych zwierzęcia. W tym artykule dowiesz się czym są stereotypie i jakie mogą być przyczyny łykawości u konia.

Czym jest łykawość?

Łykawość jest zaliczana do stereotypii oralnej. Koń zawiesza się siekaczami o stały przedmiot (np. ogrodzenie albo żłób), zapiera się napinając mięśnie szyi i zaciąga powietrze do przełyku, wydając przy tym charakterystyczny dźwięk chrząkania.

Czym jest stereotypia?

Stereotypia to ciągłe powtarzanie bezcelowych lub rytualnych ruchów. Może występować zarówno u ludzi, jak i u zwierząt przebywających długo w zamknięciu, w nienaturalnym dla swojego gatunku środowisku (ogrody zoologiczne, fermy, hodowle). Uważa się, że takie zachowania są mechanizmem radzenia sobie ze stresem lub wyrażają frustrację. 

U koni, oprócz łykania, do zachowań stereotypowych zaliczamy również:  

• łykanie bez podparcia 
• tkanie
• żucie drewna
• chodzenie po boksie

Aż 32% udomowionych koni wykazuje stereotypie w  zachowaniu. Łykanie dotyka 8% koni. Stereotypia może wskazywać na chów niezgodny z dobrostanem, który ma miejsce na chwilę obecną lub występował w przeszłości.

Czy łykawość występuje u dzikich koni?

Konie bardzo rzadko przejawiają zachowania stereotypowe na wolności. Z pewnością udomowienie, a co za tym idzie sposób chowu zwierząt, wpływa na występowanie i częstotliwość zachowań stereotypowych.

Najczęstszymi świadomie lub też nieświadomie popełnianymi błędami w opiece nad końmi, które mają znaczny wpływ na ich zdrowie fizyczne i psychiczne są: 

• zła dieta –  przede wszystkim brak ciągłego dostępu do paszy objętościowej,
• przetrzymywanie koni w stajni, 
• izolacja od innych koni. 

Posiadając konie, często zapominamy o ich potrzebach wynikających z gatunku. Konie to zwierzęta stadne, pochodzące ze stepu, które przemieszczają się na dużych, otwartych przestrzeniach w poszukiwaniu pożywienia; ich układ pokarmowy jest przystosowany do spożywania włókna ciągle, małymi porcjami.  

Jeśli ograniczamy wypas, puszczamy konie na pojedyncze kwatery, nie zadajemy siana, a ruch ograniczamy do pracy pod siodłem lub na lonży, nie dziwmy się, że konie są sfrustrowane i chorują.

Przyczyny łykania

Przyczyny łykawości nie są znane i trudno jednoznacznie stwierdzić, co wywołuje takie zachowanie. Niezaspokojone potrzeby żywieniowe i sposób chowu mają wpływ na komfort fizyczny i psychiczny koni. Jedna z teorii dotyczącej łykania zakłada, że jest próbą radzenia sobie z dyskomfortem. Potencjalnymi stresorami u koni są: 

• brak swobodnego dostępu do paszy objętościowej
• stanie w boksie – po kilkanaście godzin dziennie
• nuda
• izolacja od innych koni
• zbyt wczesne odsadzenie źrebaka od klaczy
• intensywny trening ponad możliwości fizyczne konia
• niemożność uniknięcia sytuacji budzącychu konia lęk (niestety w dalszym ciągu często spotykana jest “metoda” treningowa pt. “trzy baty”, bo koń nie chce wykonać jakiegoś zadania i przepychanie na siłę)

Niektórzy badacze twierdzą, że łykanie ma związek ze stresem oksydacyjnym. 

Kluczową rolę odgrywają tutaj pierwiastki śladowe, takie jak selen, mangan, miedź i cynk. Niedobory lub brak odpowiedniego bilansu pomiędzy nimi mają istotny wpływ na zdrowie oraz odporność i są przyczyną zaburzeń fizjologicznych.

Pewne badanie wykazało, że konie które łykały, miały niższy poziom selenu, niż konie w grupie kontrolnej, stąd wyciągnięto wniosek, że niedobór tego pierwiastka może być odpowiedzialny za patofizjologię zachowań.

Selen i witamina E są odpowiedzialne za ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym, który niszczy ściany komórek, obniża odporność, sprzyja rozwojowi alergii. Konie, które mają deficyt tego pierwiastka, mają zaburzenia w funkcjonowaniu mięśni, układu nerwowego i odpornościowego.

Jeśli twój koń zaczął łykać, warto przeprowadzić diagnostykę. Badanie krwi wykaże poziom mikro i makroelementów. 

Łykawość a wrzody

Prawidłowa dieta jest niezbędnym elementem zdrowia konia. Wiele badań wskazuje na związek diety z częstotliwością łykania. 

Konie z natury przystosowane są pobierania i trawienia włókna. Udomowienie sprawiło, że konie często otrzymują wysokoskrobiowe mieszanki treściwe. Takie karmienie – dużo i rzadko przy braku dostępu do paszy objętościowej, powoduje dysfunkcje w pracy przewodu pokarmowego:

• kon wydziela zbyt mało śliny, która ma działanie buforujące,
• zbyt duże ilości skrobi nie są trawione w jelicie cienkim i przedostają się do jelita grubego zaburzając proces fermentacji,
• zaburzona zostaje flora bakteryjna,
• obniżone jest pH, 
• zwiększa się wydzielanie kwasu żołądkowego, który działa drażniąco na błonę śluzowa żołądka, co z kolei przyczynia się do powstawania wrzodów, które są niezwykle bolesne dla konia;

Łykawość może mieć związek z odczuwaniem dyskomfortu w brzuchu konia i może być mechanizmem radzenia sobie z bólem. Łykając, koń zwiększa produkcję śliny, która z kolei buforuje działanie kwasu.

Konie nie mające dostępu przez parę godzin do siana lub pastwiska, są narażone na żrące działanie kwasu, który produkowany jest cały czas. Dlatego, łykając, konie nie tylko “zabijają” nudę w boksie lub na padoku ale także chcą zredukować dyskomfort.

Jeśli konie łykają po posiłku treściwym, może to wskazywać na obecność wrzodów, jednak potwierdzić to może tylko gastroskopia. Niestety nawet po wyleczeniu wrzodów, konie mogą łykać dalej z przyzwyczajenia. 

Z pewnością łykanie nie przyczynia się do powstawania wrzodów. Nie każdy koń wrzodowy będzie łykawy, nie mniej jednak takie zachowanie jest jednym z objawów występowania wrzodów żołądka. 

Czy naśladownictwo jest przyczyną łykania?

Łykawość to nie choroba zakaźna! Konie nie naśladują łykania, gdy są trzymane w  pobliżu koni przejawiających takie zachowanie. Dowiedziono, że tylko 1% koni  łyka po zetknięciu się z koniem z tą stereotypią, a wynika to raczej  z nieodpowiednich warunków chowu, które dotyczą wszystkich koni przebywających w danym miejscu. 

Niestety wśród koni, jak i ludzi, są osobniki bardziej wrażliwe i podatne na negatywne działania w ich środowisku. 

Szkoda, że osoby, które uważają łykawość za zaraźliwą, nie przyjrzą się dokładniej własnym metodom chowu – co koń je, ile czasu spędza na pastwisku, czy stoi sam na kwaterze czy może chodzić ze stadem, jak wygląda trening, czy często wyjeżdża na zawody, czy jest zadowolony i chętny do pracy, czy stał/stoi w boksie z powodu kontuzji itp, kiedy był odsadzony, czy przeżył jakiś silny stres itp.

Jak radzić sobie z łykaniem

Gdy koń zacznie łykać, rzadko kiedy definitywnie wyeliminujemy ten nałóg. Istnieją jednak dobre praktyki, dzięki którym zmniejszamy częstotliwość, a być może uda się okresowo wyeliminować takie zachowanie: 

1. Przeprowadź diagnostykę – badanie krwi na poziom mikro i makroelementów, gastroskopię, aby potwierdzić lub wykluczyć wrzody.
2. Konia łykającego traktuj jak wrzodowego, dotyczy to przede wszystkim diety.
3. Zapewnij stały dostęp do paszy objętościowej.
4. Zapewnij dobrze zbilansowaną dietę – właściwy poziom mikro i makroelementów oraz witamin jest kluczowy dla zdrowia.
5. Padokuj konia jak najdłużej w ciągu dnia i zapewnij kontakt z innymi końmi. Dobrze dobrane stado ograniczy stres. Konie, które są niżej w hierarchii i nie mogą dostać się do zasobów, również nie będą szczęśliwe.
6. Zapewnij aktywność fizyczną a także umysłową, np wzbogacając padok o różne atrakcje (system paddock paradise).
7. Pozwól na naturalne odsadzenie źrebięcia.

Zatrzymanie łykania za wszelką cenę, np. zakładając łykawkę na szyi, może przynieść więcej szkody niż pożytku. Łykając, konie redukują nagromadzony stres i jeśli im tego definitywnie zabronimy, możemy zwiększyć frustrację u zwierzęcia.

Dlaczego łykanie jest złe?

• Nałogowi łykacze mają często problemy z zębami; ich przednie zęby mogą być nadmierne starte, co utrudnia pobieranie i przeżuwać pokarmu. 
• Są konie, które potrafią łykać przez większą część dnia, zamiast odpoczywać i jeść. Będzie to miało przełożenie na ich kondycję i wydolność. 
• Łykając konie niszczą infrastrukturę – szczególnie drewniane elementy zabudowy, na których mogą zawiesić zęby.

Podsumowując

Łykawość jest stosunkowo często występującym końskim nałogiem, który trudno zwalczyć, tym bardziej, że nie znamy dokładnej przyczyny takiego zachowania. Wszelkie stereotypie związane są z nieodpowiednim chowem, jaki fundujemy świadomie bądź też nie, udomowionym zwierzętom. Jako opiekunowie jesteśmy zobowiązani do zapewnienia dobrostanu odpowiedniego do danego gatunku.