Joanna Krzaczkowska
Co to są makroelementy?
Makroelementy to pierwiastki chemiczne, których zawartość w danym środowisku, (dotyczy to również organizmu), jest w stosunkowo dużej ilości (wyrażonej w gramach). Do makroelementów zaliczamy wapń, fosfor, magnez oraz siarkę.
Wapń (kation Ca ++)
Wapń stanowi 35% kośćca konia, a 99% znajduje się w szkielecie i zębach.
Wapń jest jednak nie tylko potrzebny do budowy zębów i kości. Pierwiastek ten jest niezbędny w komórkach mięśniowych do skurczu, wpływa na pracę serca, jest potrzebny do rozłożenia glikogenu do glukozy.
W organizmie występuje zarówno w formie jonów oraz wiąże się z białkami osocza.
Poziom wapnia w krwi jest ściśle regulowany przez dwa hormony – PTH (parathormon) oraz kalcytoninę. PTH powoduje uwalnianie wapnia z kości i zwiększone zatrzymywanie wapnia w nerkach – tj. mniejsza utrata w moczu. W odwrotnym przypadku, hiperkalcemii (zwiększone stężenie wapnia zjonizowanego we krwi), włącza się hormon kalcytonina, który ma odwrotne działanie. Kalcytonina hamuje resorpcję wapnia z kości.
W odróżnieniu od ludzi na biodostępność wapnia u koni nie ma wpływu witamina D. Negatywny wpływ mają natomiast szczawiany oraz fosforany pochodzące z diety z nadmiarem fosforu.
Wapń jest lepiej przyswajany jeśli dieta konia opiera się tylko na paszy objętościowej, niż jeśli włączymy do niej zboża (właśnie z powodu fosforanów, które ograniczają jego wchłanianie). Wapń pobierany jest paszy objętościowej, bogatsza jest zielonka niż siano. Więcej wapnia zawiera sieczka/siano z lucerny niż z traw.
Wapń jest wchłaniany tylko w jelicie cienkim (w odróżnieniu od fosforu i magnezu).
Układając dietę należy mieć na uwadze prawidłowy bilans wapnia do fosforu, który mieści się zakresie 1,2-2:1 (Ca:P)
Minimalne dzienne zapotrzebowanie bytowe:
- 0,043 g x waga konia (dla konia o masie 500 kg dzienne zapotrzebowanie wynosi 21,5 g)
Fosfor
Fosfor jak wapń jest głównym składnikiem kości. Poza tym jest potrzebny do syntezy ATP, budowy błony komórkowej (syntezy fosfolipidów), jest składnikiem kwasów nukleinowych DNA i RNA.
Fosfor wchłaniany jest w jelicie cienkim i grubym, na przyswajalność ma wpływ wiek (gorzej u starszych koni) oraz zawartość innych składników odżywczych – nadmiar wapnia ogranicza wchłanianie fosforu i odwrotnie. Bogatym źródłem fosforu w diecie koni są ziarna zbóż.
Minimalne dzienne zapotrzebowanie bytowe:
- 0,028 g x waga konia (dla konia o wadze 500 kg – 14 g)
Magnez (kation Mg ++)
Magnez bierze udział w ponad 300 procesach enzymatycznych, m.in w procesie oddychania komórkowego, odgrywa rolę w aktywnym transporcie jonów wapnia i potasu przez błony komórkowe, w skurczach o skurczach mięśni zarówno szkieletowych, jak i gładkich, jest niezbędny do tworzenia ATP, wpływa na wrażliwość komórek na insulinę.
Objawy niedoboru magnezu są takie same jak nadmiaru wapnia:
- drganie, skurcze mięśni
- nieregularny rytm serca
- zaburzenia chodu
- niechęć do galopu
Magnez w około 60% jest kumulowany w kościach, a w prawie 40 % w tkankach miękkich, w śladowych ilościach w płynach ustrojowych (ok 1%), dlatego pomiar stężenia w surowicy nie jest miarodajny.
Magnez wchłaniany jest w jelicie cienkim jak i grubym. Z pasz roślinnych magnez jest przyswajany w niektórych przypadkach tylko w 10-20%. Jedną z przyczyn niedoboru w diecie jest skażenie środowiska i niewłaściwe nawożenie gleby, a także stosowanie w paszach konserwantów.
Minimalne dzienne zapotrzebowanie bytowe:
- 0,015 g x waga konia (dla konia o masie 500 kg – 7,5 g/dzień).
W przypadku koni insulinoopornych dawkę można zwiększyć do 20 g/dzień.
Nadmiar magnezu jest wydalany z moczem.
Stosunek magnezu do wapnia powinien w diecie konia wynosić 1:2
Siarka
Siarka w organizmie konia występuje tylko w formie organicznej – jest składnikiem aminokwasów – metioniny, cysteiny i cystyny. Ponadto siarka występuje w witaminie B1, biotynie, siarczanie chondroityny.
Aminokwasy siarkowe budują skórę, kopyta, sierść, kolagen, który jest składnikiem tkanki łącznej (ścięgien i więzadeł). Siarka i żelazo tworzą kompleks wiążący tlen w hemoglobinie. Siarka jest niezbędnym składnikiem w procesie spalania tlenowego w cyklu Krebsa.
Źródłem siarki w diecie koni jest metionina, powinna stanowić 1,16% całkowitego białka w diecie. Metioninę w stosunkowo dużej ilości znajdziemy w śrucie słonecznikowej, sojowej, drożdżach piwnych oraz siemieniu lnianym.
