Joanna Krzaczkowska
Rola węglowodanów w diecie
Węglowodany są podstawowym źródłem energii. Jest ona niezbędna do utrzymania temperatury ciała, funkcjonowania narządów, wytwarzania tkanek, poruszania się. Jest pozyskiwana ze strawionych i wchłoniętych z przewodu pokarmowego składników pokarmowych – węglowodanów, tłuszczy i białek.
Węglowodany strukturalne i niestrukturalne (NSC)
Węglowodany dzielimy na strukturalne i niestrukturalne. Strukturalne budują ściany komórkowe roślin i nazywane są błonnikiem (włóknem). Niestrukturalne (NSC) to skrobia i cukier, które po hydrolizie są rozkładane na cukry proste – glukozę.
Cukry proste są wchłanianie z jelita cienkiego już po 1-3 godzinach od pobrania, dlatego są nośnikami szybko uwalnianej energii.
Energia pochodząca z celulozy (włókna roślinnego) i innych cukrów strukturalnych pochodzi z procesu fermentacji w jelicie grubym i jest do dyspozycji organizmu pod postacią lotnych kwasów tłuszczowych dopiero po 4-6 godzinach od pobrania paszy. Węglowodany strukturalne są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu trawiennego, zapewniając odpowiednią pracę żołądka i jelit. Koń powinien pobierać włókno w ilości 1,5-2% masy swojego ciała w suchej masie.
Dawki o prawidłowym stosunku paszy objętościowej i treściwej zapewniają równomierny dopływ składników energetycznych.
Czy NSC są złe?
Obecnie dużą popularnością cieszy się dieta bezzbożowa i niskocukrowa – na pewno niesie ze sobą wiele korzyści i jest niezbędna dla koni cierpiących na ochwat, PSSM, PPID, IR. Takie konie MUSZĄ być karmione paszą o niskiej zawartości NSC (poniżej 10%) i zwykle ich dieta musi być pozbawiona udziału zbóż.
W przypadku koni, które są zdrowe, część racji żywieniowej oparta na ziarnie, może być wartościowa, pod warunkiem, że przestrzegamy norm, tj nie więcej niż 1 g skrobi na kg masy ciała konia na jeden posiłek i nie więcej niż 2 g dziennie.
Konie w treningu potrzebują glukozy do szybkiego uzupełnienia zapasów glikogenu w mięśniach. Spośród wszystkich zbóż najlepszą strawność i ma owies, natomiast kukurydza i jęczmień muszą zostać przetworzone, najlepiej termicznie.
Kiedy i ile podawać?
Ilość skrobi uznawana za bezpieczną i niepowodującą zaburzeń w układzie pokarmowym to nie więcej niż 2 g na kg masy ciała na dzień.
Badania wykazały, że karmienie treściwym o zawartości skrobi poniżej 1,1 g na kg/mc (na jeden posiłek) zmniejsza odpowiedź insulinową. Posiłek nie powinien przekrać 300g/100 kg masy ciała gdy zawarość skrobi w miksach jest na poziomie 30-40%, czyli koń o masie ciała 500 kg może dostać na jeden posiłek 1,5 kg mieszanki o obniżonej zawartości skrobi, lub max. 0,75 kg gdy zawartość skrobi przekracza 50%.
Należy zwrócić uwagę na odstęp czasowy pomiędzy posiłkiem treściwym a treningiem.
Skrobia, zawarta w ziarnie zbóż (owies, jęczmień, kukurydza), szybko podnosi poziom glukozy we krwi (na czczo u konia wynosi 500-700 mg/l, po podaniu posiłku bogatego w skrobię i sacharozę wrasta do ponad 1000 mg/l) i wraca do stanu wyjściowego po 4-5 godzinach. Wysoki poziom glukozy we krwi reguluje insulina.
Insulina to hormon, który “nakazuje” mięśniom i narządom konia magazynować glukozę. Jeśli więc na początku ćwiczeń we krwi konia znajduje się insulina, koń nie jest w stanie zmobilizować zapasów glukozy, aby spalić i dostarczyć mięśniom paliwa podczas pracy (ponieważ insulina każe mięśniom magazynować a nie uwalniać całą glukozę). Zdolność konia do spalania tłuszczu jako źródła energii jest również zmniejszona, gdy występuje insulina. Podanie paszy bogatej w skrobię i cukier na 1-3 h przed treningiem, powoduje, że koń szybko traci zapasy energii w mięśniach i szybko się zmęczy.
Podczas chwilowego wzmożonego wzrostu zapotrzebowania energetycznego (lub w wyniku niewystarczającej podaży energii) organizm korzysta z własnych rezerw zgromadzonych w mięśniach i wątrobie pod postacią glikogenu.
Podczas ruchu poziom glukozy początkowo się podnosi, jednakże w wyniku długotrwałej i wyczerpującej aktywności może obniżyć się poniżej krytycznej granicy.
Podsumowując
Demonizowanie NSC jest niewłaściwe. Odpowiedni balans pomiędzy węglowodanami strukturalnymi a nie strukturalnymi jest kluczowy dla utrzymania prawidłowej kondycji konia. Nadmiar węglowodanów niestrukturalnych, zwłaszcza w formie prostych cukrów, może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, takich jak otyłość czy zaburzenia metaboliczne. Z kolei niedobór węglowodanów może prowadzić do spadku energii i niedożywienia.
Warto zatem zwracać uwagę na skład diety konia, zapewniając mu odpowiednią ilość węglowodanów, zarówno strukturalnych, jak i niestrukturalnych, aby zachować jego zdrowie i kondycję fizyczną. Dostarczenie odpowiedniej ilości energii poprzez węglowodany jest kluczowe dla utrzymania konia w dobrej formie i zapewnienia mu pełni funkcjonowania.
