Wrzody żołądka u koni

Wrzody żołądka (EGUS – Equine Gastric Ulcers Syndrome) to jeden z głównych problemów zdrowotnych udomowionych koni. Zmniejszają wydolność konia, możliwości użytkowe, powodują ból i dyskomfort, są często przyczyną kolek i problemów z utrzymaniem kondycji.

Czym są wrzody żołądka?

Są to zmiany zapalne występujące w błonie śluzowej wyściełającej żołądek od wewnątrz; ogniska zapalne lub pojedyncze zmiany mogą także pojawić w przełyku i górnej części dwunastnicy.

Żołądek konia jest niewielki, ma pojemność od 6 do 15 l i składa się dwóch części:

bezgruczołowej do której prowadzi przełyk, która jest wyścielona nabłonkiem wielowarstwowym płaskim
gruczołowej – część gruczołowa przechodzi w jamę odźwiernika i odźwiernik, za którym znajduje się wejście do dwunastnicy

Granica między tymi dwoma nabłonkami jest wyraźna i nazwana jest brzegiem strzępiastym.

W części bezgruczołwej nie zachodzą procesy trawienne, nie jest produkowany kwas solny, dlatego śluzówka nie jest zabezpieczona przed jego działaniem. Ta część żołądka jest “poczekalnią” dla treści pokarmowej, która później przechodzi do części gruczołowej.

Śluzówka w części gruczołowej jest podobna do naszej. W obrębie tej części żołądka jest wydzielany kwas solny oraz enzymy trawienne. Ma ona mechanizmy obronne przed działaniem kwasu solnego: barierę śluzowo-węglanową, jest dobrze ukrwiona, aby ułatwić gojenie się uszkodzeń.

Wrzody żołądka występują u koni w części gruczołowej jak i bezgruczołowej. Badania wykazują, że 95% koni sportowych utrzymywanych w chowie stajennym cierpi na wrzody górnej części żołądka; 65% koni wyścigowych i 54% koni rekreacyjnych ma wrzody występujące w dolnej części żołądka.

Obecność wrzodów można stwierdzić poprzez wykonanie badania endoskopowego żołądka. Wprowadzono 5-stopniową skalę oceny błony śluzowej żołądka:

0 – nabłonek nieuszkodzony,
1 – błona śluzowa nieuszkodzona, ale są obszary przekrwienia i /lub hiperkeratozy (zażółcenie błony śluzowej)
2 – małe, pojedyncze nadżerki lub wrzody (nie więcej niż 5)
3 – duży jeden lub wiele wrzodów lub rozległe nadżerki
4 – rozległe owrzodzenia sięgające gdzieniegdzie błony podśluzowej

Objawy wrzodów

Objawy choroby wrzodowej są podobne dla części gruczołowej i bezgruczołowej:

słaby apetyt
grymaszenie przy jedzeniu
zmiany w zachowaniu
niechęć konia do treningu
spadek wydolności
niechęć do dotykania brzucha (np.”szczurzenie się” przy zakładaniu i podciąganiu popręgu)
biegunki
utrata wagi
problem z utrzymaniem kondycji
agresja
kolki
łykawość
nadmierne ślinienie
polegiwanie

Leczenie

Leczenie wrzodów nie może być przeprowadzane na własną rękę, na podstawie objawów. Lekarz weterynarii musi wykonać gastroskopię, aby poznać umiejscowienie i stopień zmian błony śluzowej. Na tej podstawie dobiera leki i rozpisuje terapię.

Głównym elementem leczenia wrzodów żołądka jest obniżenie kwasowości jego treści. Jednym z najczęściej stosowanych leków jest omeprazol – skuteczny w leczeniu wrzodów w części bezgruczołowej; jego działanie polega na ograniczeniu wydzielania kwasu żołądkowego w celu podwyższenia poziomu pH. Leczenie zwykle trwa 4 tygodnie, jednak należy je kontynuować przez kolejny miesiąc zmniejszając dawkę, aby zmniejszyć ryzyko nadprodukcji kwasu (RASH – rebound acid hypersecretion) po zakończonej terapii i zapobiec nawrotowi choroby wrzodowej.

Przy średnio zaawansowanej chorobie po miesiącu leczenia przeprowadza się kontrolę gastroskopową.

Inne leki to:

antagoniści receptora H2 – ranitydyna lub cymetydyna,
mizoprostol,
sukralfat,
leki neutralizujące (wodorotlenek glinu lub wodorotlenek magnezu),
preparaty dla koni o działaniu osłaniającym błonę śluzową

Bardzo ważnym elementem leczenia i profilaktyki zdrowotnej jest również dieta.

Przyczyny powstawania wrzodów żołądka u koni

Jak powiedzieliśmy wcześniej wrzody żołądka mogą występować zarówno w części gruczołowej jaki i bezgruczołowej (głównie okolic odźwiernika). Występowanie wrzodów w dwóch częściach jest niezależne od siebie, tak więc przyczyny powstawania są różne.

Część bezgruczołowa

Przyjmuje się, że występują dwa zasadnicze czynniki, które wpływają na powstanie uszkodzeń w błonie śluzowej:

Ciągle wydzielnie kwasu solnego, które wynika z uwarunkowń fizjologicznych.
Zmiana ciśnienia w jamie brzusznej podczas ruchu konia. W tempie szybszym niż stęp, pod wpływem ciśnienia, część treści pokarmowej z sokiem trawiennym jest zarzucana do części bezgruczołowej. U koni będących w treningu, gdy okresy szybkiego ruchu są przedłużone (np rajdy długodystansowe, wkkw) może właśnie dojść do powstawania wrzodów.

W związku z powyższym za przyczynę wrzodów w tej części uznaje się:

brak ciągłego dostępu do paszy objętościowej
długie odstępy między zadawaniem paszy
intensywny trening z pustym żołądkiem; uwaga! Chodzi tu o brak możliwości spożywania siana lub trawy, a nie posiłek treściwy!

Część gruczołowa

Przyczyny częstego występowania uszkodzeń w okolicy odźwiernika nie są dotychczas wyjaśnione. Część gruczołowa ma naturalne mechanizmy obronne przed działaniem kwasu solnego, toteż wrzody w tej części nie są związane z samym kwasem solnym, a integralnością błony śluzowej.

Co zatem wpływa na uszkodzenia błony?

Niesteroidowe leki przeciwzapalne, które działają hamująco na prostaglandyny. Prostaglandyny są odpowiedzialne za wywołanie stanu zapalnego, ich rolą jest rozszerzanie naczyń krwionośnych i zwiększenie przepuszczalności, dlatego w miejscu urazu pojawia się obrzęk, ból, zaczerwienienie. Prostaglandyny wysyłają również sygnały bólowe do mózgu, informując o urazie i „wskazując” jego miejsce. Prostaglandyny działają też hamująco na wydzielanie soku żołądkowego i zwiększają wydzielanie śluzu, co jest szczególnie ważne w przypadku choroby wrzodowej żołądka.
Stres związany z intensywnym treningiem, transport, uczestnictwo w zawodach, pobyt w klinice, leczenie, izolacja w boksie. Pod wpływem działania stresu naczynia krwionośne w jamie brzusznej (również w błonie śluzowej) się obkurczają i właściwości ochronne zostają zmniejszone.
Żółć cofająca się w dwunastnicy.

Jak zapobiegać wrzodom?

Zadawać garść sieczki z lucerny przed treningiem, która dziala buforująco.
Zapewnić stały dostęp do paszy objętościowej, tak aby koń nie miał pustego żołądka i mógł stale produkować ślinę (ma działanie buforujące).
Przeciwdziałać przewlekłemu stresowi, który wywołuje intensywny trening, częste zmiany miejsca, przetrzymywanie w boksie, brak kontaktu z innymi końmi.
Ograniczyć ilość skrobi – badania wykazują, że aby przeciwdziałać chorobie wrzodowej, konie nie powinny dostawać niż 2 g skrobi na kg masy ciała na dzień (dla konia o wadze 500 kg jest to 1 kg skrobi). Zakładając, że dieta treściwa konia oparta jest na owsie, w którym zawartość skrobi wynosi 50%, koń nie powinien jeść więcej niż 2 kg owsa na dzień.
Posiłki treściwe (jeśli są konieczne) powinny być rozłożone na 3 lub 4 odpasy w ciągu dnia. Należy również pamiętać, aby nie zadawać na 1 odpas więcej niż 1 g skrobi na kg masy ciała, czyli dla konia o masie 500 kg – 500 gr (1 kg owsa). Karmienie powyżej 1 g skrobi na kg/mc zwiększa ryzyko wrzodów 3 krotnie.
Zapewnić stały dostęp do wody.
Podawać leki przeciwzapalne możliwie jak najkrócej, a wraz z nimi leki lub preparaty działające osłonowo na żołądek.
Zapewnić odpowiednią dietę/

Podsumowując:

Wrzody żołądka to choroba cywilizacyjna koni.
Wrzody żołądka można zdiagnozować tylko na podstawie gastroskopii i w zależności od miejsca oraz stopnia uszkodzenia śluzówki, lekarz weterynarii dobierze sposób leczenia.
Należy wdrażać działania profilaktyczne, które mają na celu zapewnienie dobrostanu konia wynikającego z gatunku – przede wszystkim zapewnić stały dostęp do paszy objętościowej, świeżej wody i ograniczyć czynniki stresogenne.
Należy zadbać o odpowiednią dietę i ograniczyć zadawanie pasz wysokoskrobiowych.