Żywienie koni starszych

Żywienie koni zdrowych – informacje ogólne

Podstawą żywienia koni jest pasza objętościowa. Dzienna ilość wynosi 2% masy ciała w suchej masie. Natomiast konie rosnące, klacze źrebne, karmiące i seniorzy powinny mieć siano zadawane do woli.

Zapotrzebowanie bytowe na energię i białko dla konia o wadze 500 kg: 64 MJ energii i 318 g białka.

Taką ilość energii i białka zdrowy koń jest w stanie uzyskać z siana o dobrej jakości, zadawanego w ilość 2% masy ciała, tj ok 10 kg.

Zapotrzebowanie bytowe zmienia się pod wpływem warunków pogodowych, a także uwarunkowań indywidualnych – rasa, temperament, właściwości izolacyjne sierści. U zwierząt starszych obniża się tempo przemian energetycznych (ok 10-20%), jednak u koni intensywnie użytkowanych i pozostających w treningu wzrasta.

Dzienne zapotrzebowanie na białko waha się od 0,5 do 1 g na kg m-c.

Konie w stanie zapotrzebowania bytowego wymagają ok 5g białka ogólnego w przeliczeniu na 1 mJ energii strawnej.

Tolerowana jest proporcja nie przekraczająca 10:1. Na podstawie tej zasady można ocenić stosunek białkowo-energetyczny danej paszy w dawce pokarmowej.

U koni na poziomie zapotrzebowania bytowego rzadko występuje niedobór białka, nadmiar często. Problemem jest natomiast jakość – czy białko które koń pozyskuje z paszy zawiera w odpowiedniej ilości niezbędne aminokwasy egzogenne w szczególności lizynę, metioninę i treoninę.

Dzienne zapotrzebowanie dla dojrzałego konia o wadze 500 kg przy utrzymaniu bez obciążenia:

Białko surowe: 630g
Lizyna: 27g
Metionina: 7,5 g
Treonina: 17g

Umiarkowane i lekkie ćwiczenia zazwyczaj nie wymagają dodatkowej suplementacji białka. Jednakże konie wykonujące ciężką lub bardzo ciężką pracę wymagają większej ilości białka i aminokwasów, aby wspomóc regenerację tkanek.

Ogólne wytyczne dot. żywienia starszych zdrowych koni

Konie w wieku powyżej 20 lat uważa się za stare. Procesy starzenia są nieodwracalne ale można je opóźnić dzięki odpowiedniemu żywieniu, a gdy pojawią się choroby i problemy związane z wiekiem można dzięki diecie zmniejszyć ich skutki.

Układając dawki pokarmowe koniom starszym trzeba brać pod uwagę ich faktyczny stan odżywienia, ponieważ ilość energii strawnej może różnić się od tej obliczonej w dziennej dawce pokarmowej.

Wchłanianie składników odżywczych może być ograniczone przez niewłaściwe żucie spowodowane złym uzębieniem, co jest powszechne u starszych koni.

Białko w diecie starszych koni

Starsze konie (powyżej 20 lat) mogą wymagać wyższego poziomu białka, aby utrzymać kondycję.

U starszych koni zwiększenie spożycia białka należy przeprowadzić ostrożnie, po zasięgnięciu porady dietetyka koni i lekarza weterynarii. Dodatkowe białko należy wprowadzać powoli i tylko wtedy, gdy nerki i wątroba pracują prawidłowo.

Nadmiar aminokwasów nie będzie magazynowany, ale zostanie rozłożony na mocznik i wydalony z moczem i obornikiem. Może to spowodować, że konie będą pić więcej wody i częściej oddawać mocz.

Ilość białka może być podwyższona o 10-20% Należy dostarczać białko wysokowartościowe, zawierające aminokwasy egzogenne, przede wszystkim lizynę, metioninę i treoninę. Najlepsze źródła to drożdże piwne i śruta sojowa.

Zawartość białka w paszy:

drożdże piwne 50% białka ogólnego (35 g lizyny)

poekstrakcyjna śruta sojowa 45% białka ogólnego (30g lizyny )
poekstrakcyjna śruta słonecznikowa 33 % białka ogólnego (12 g lizyny)
poekstrakcyjna śruta lniana 34% białka ogólnego (13 g lizyny)
siemię lniane 23% białka ogólnego (10g lizyny)

do porównania:

owies 12,5% białka ogólnego (5 g lizyny)
jęczmień 10% białka (4 g lizyny)
kukurydza 8,5% białka (2,5% lizyny)
mączka z lucerny 17% białka ogólnego (7,4 g lizyny)
zielonka z traw 4% białka ogólnego (1,4 g lizyny)
siano do 2-10% białka ogólnego (do 5 g lizyny)
siano z lucerny 15% białka ogólnego (7,5 g lizyny)

Siemię lniane – ma niższą zawartość lizyny niż soja ale jest wartościowym dodatkiem ze względu na zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (brakuje ich w diecie zimą), mają działanie przeciwzapalne, właściwości śluzowe i działają jako prebiotyk. Należy podawać siemię świeżo zmielone (szybko jełczeje, co obniża zawartość witaminy E). Koniom starszym należy dawać 150 g jako dodatek paszowy.

Produkt uboczny obróbki siemienia to makuch lniany lub poekstrakcyjna śruta lniana – mają podobne właściwości – wysoką zawartość białka 35% i lizyny 12 g (w ziarnie 20%), mniejszą zawartość tłuszczu (w ziarnie 40%). Produkty te są używane jako dodatek w żywieniu źrebiąt; podobny skład ma śruta słonecznikowa.

Makro i mikroelementy oraz witaminy

Należy unikać zbyt wysokiego poziomu wapnia w dawce (ryzyko tworzenia się kamieni moczowych). Stosunek wapnia do fosforu powinien wynosić 1,5-2,5:1. Starsze konie mają problem z przyswajaniem fosforu, dlatego warto dodawać do ich paszy ziarno.

Podaż cynku, selenu, witamin A i E należy zwiększyć dwukrotnie.

Wskazane jest suplementowanie witaminami z grupy B – drożdże 50g/100 kg m-c, a podczas spadku odporności witaminą C (4-5 g/100 kg mc)

Wysoka strawność paszy

W sezonie pastwiskowym wypas powinien stanowić podstawę diety, jeśli siekacze są w dobrym stanie.

W stajni, jeśli zęby trzonowe są w dobrym stanie, koń powinien mieć zadawane siano, lub kiszonkę (wtedy 30% więcej niż siana). Dodatkowo podajemy paszę mineralną z wysoką zawartością witamin A i E oraz selenu.

Nie skarmiamy słomą ze względu na niską strawność. Siano powinno być bardzo dobrej jakości z małym udziałem łykowatych roślin, łodyg, najlepiej z pierwszego pokosu przed wykłoszeniem.

Paszę można moczyć wodą do postaci półpłynnej ale należy unikać konsystencji zupy, gdyż za szybko przechodzi przez przewód pokarmowy.

Konie należy karmić 3-4 razy dziennie, aby odciążyć przewód pokarmowy.

Mikrobiom

Należy wspomagać mikrobiom (niezależnie od wieku) aby utrzymać zdrowy układ pokarmowy. Prebiotyki i probiotyki nie tylko wspomagają jelita ale też wpływają na odporność i metabolizm. Probiotyki i prebiotyki są podawane jako suplementy albo włączone bezpośrednio do gotowych mieszanek.

Do diety można dodawać zioła w zależności od potrzeb (poprawiające odporność, apetyt, funkcje układu pokarmowego) oraz suplementy wspierające aparat ruchu.

Kiedy należy zmodyfikować żywienie?

koń traci na wadze, jego BCS jest poniżej normy, pomimo prawidłowego karmienia (słaba strawność paszy, problemy zdrowotne, PPID)
traci “top line” – mięśnie na linii grzbietu (zbyt mało aminokwasów egzogennych)
ma siano brzuszek i widoczne żebra (słaba jakość siana, problemy z układem pokarmowym)
wypluwa kulki siana, rozsypuje treściwe podczas jedzenia (problemy z zębami)
ma biegunki, pojawia się woda kałowa, w kale jest niestrawione ziarno (problemy z układem pokarmowym)
ma problemy z wymianą sierści (PPID)
matowa sierść, kruche kopyta (zbyt mała ilość lub słaba przyswajalność mikroelementów, witamin, białka)

Dieta konia starszego zdrowego podsumowanie

Powinna dostarczać co najmniej 12% białka.
Powinna być z ograniczeniem wapnia (poniżej 1%) i lekkim zwiększeniem fosforu (0,3-0,5%). Stosunek wapnia do fosforu nie powinien być mniejszy niż 1:1, najlepiej 1,5-2 :1. Zbyt duża ilość wapnia obciąża nerki.
Pasze zastępujące siano lub uzupełniające udział włókna w diecie są zazwyczaj bogate w wapń (wysłodki buraczane, pellet z lucerny, dlatego łączymy je z paszami bogatymi w fosfor np. owies, otręby pszenne).
Pasza objętościowa jak i treściwa powinna być wysokostrawna. Unikamy siana z duża ilością zdrewniałych łodyg, słomy. Ziarno owsa powinno być pogniecione, kukurydzy i jęczmienia – ekstrudowane.
Koń powinien mieć dostęp do pastwiska i siana (do woli).
Należy zapewnić dostęp do świeżej wody.
Dietę należy uzupełnić o sól (40 g/dzień).
W przypadku podawania pasz gospodarskich należy dodawać mieszanki mineralne o zwiększonej zawartości witamin A, E, cynku, selenu.
Warto dodawać dwa dodatki paszowe: drożdże piwne (zwiększają podaż białka i lizyny, polepszają strawność, mają działanie prebiotyczne) oraz siemię lniane (ma właściwości śluzowe, zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, dobrze wpływa na kondycję sierści, kopyt, układ pokarmowy).
Przy spadku odporności warto dodawać witaminę C.
Można dodawać zioła (w zależności od potrzeb i sezonu) oraz suplementy wspierające aparat ruchu (MSM, glukozamina, chondroityna, kolagen, kwas hialuronowy).
Jeżeli zwierzę traci na wadze można dodać do diety tłuszcze pod postacią olejów oraz należy wykonać badania weterynaryjne – sprawdzić zęby, zrobić badanie krwi w celu diagnostyki.