Joanna Krzaczkowska
Nie mając doświadczenia z końmi, nie powinieneś przebywać wśród nich sam, bez nadzoru/opieki osoby doświadczonej. Kiedy nabędziesz odpowiedniej wiedzy dotyczącej behawioru koni, wiele czynności będziesz mógł wykonywać samodzielnie, ale zawsze pamiętaj o zasadach bezpieczeństwa.
Poniżej znajdziesz podstawowe wskazówki dotyczące bezpieczeństwa podczas obsługi konia i przebywania w jego towarzystwie. Są one szczególnie istotne dla nowicjuszy ale i doświadczeni koniarze nie powinni o nich zapominać i ulegać rutynie.
Behawior koni
Widok galopującego konia jest podobno jednym z najpiękniejszych na świecie. Konie są piękne, wolne, dzikie. Są też jednymi z największych i najsilniejszych zwierząt z którymi na co dzień obcuje człowiek. Konie są zwierzętami uciekającymi, płochliwymi oraz bardzo warżliwymi na zmiany zachodzące w ich otoczeniu, dlatego każda osoba, która chciałaby się nimi zajmować, powinna najpierw poznać ich naturę i sposób, w jaki odbierają zmysłami bodźce z otoczenia zewnętrznego.
Podchodzenie do konia
Konie z natury są płochliwe i na zagrożenie reagują ucieczką lub atakiem (kopnięciem, gryzieniem). Ludzie w mniemaniu koni zachowują się w sposób drapieżny, czyli stanowią potencjalne zagrożenie. Jednym z takich ludzkich zachowań jest skradanie się.
Nigdy nie skradaj się, kiedy chcesz złapać konia. Nie podchodź do niego od tyłu! Zbliżaj się do boku konia i zawsze uprzedź swoją obecność werbalnie. Do konia najlepiej podchodź z lewej strony; twoje ruchy powinny być spokojne i łagodne. Na powitanie wyciągnij dłoń i pozwól aby to koń pierwszy się przywitał (powąchał rękę).
Do zadu konia należy podchodzić od strony łopatek, mówić spokojnie i być na tyle blisko, by dotykać ciałem jego boków.
Jeśli wchodzisz do boksu, najpierw zakomunikuj swoją obecność i poczekaj aż koń odwróci się do ciebie przodem, a dwoje uszu będą skierowane w twoją stronę.
Prowadzenie
Konia prowadź zawsze na kantarze i uwiązie. Do pracy z ziemi lub podczas spacerów możesz używać kantara sznurkowego i 3,5 m liny, jednak pamiętaj, aby NIGDY nie pozostawiać konia w boksie, nie wiązać, ani nie puszczać na padok w takim kantarze. Służy on tylko i wyłącznie do pracy.
Jedną z podstawowych umiejętności konia powinno być zakładanie kantara. Koń powinien sam obniżyć głowę i wsadzić nos w kantar.
Prowadząc konia nigdy nie obowiązują uwiązu wokół dłoni (jeśli koń cię pociągnie, możesz się przewrócić, koń może cię pociągnąć za sobą, może ci wyrwać bark ze stawu), ani nie trzymaj uwiązu ciągle napiętego. Jedną ręką trzymaj go w połowie długości, drugą za końcówkę.
Prowadząc, idź obok konia, tuż przy jego łopatce. Nie pozwól, by koń szedł za tobą albo przed (gdy się przestraszy, może na Ciebie wskoczyć, albo kopnąć) ani go nie ciągnij.
Nie prowadź konia trzymając go za sam kantar, ani nie prowadź kilku koni równocześnie.
Jeśli jesteś początkującym koniarzem i czujesz się niepewnie, kiedy koń jest zdenerwowany, poproś kogoś doświadczonego o pomoc.
Prawidłowe zakładanie kantara i prowadzenie konia jest podstawową czynnością, jakiej musisz się nauczyć, chcąc się nim zajmować.
Wiązanie
Jeśli przywiązujesz konia, węzeł powinien być na wysokości końskich oczu i nie dłuższy niż twoje ramię – taki sposób przywiązania konia do stałego elementu zapobiegnie odsadzeniu.
Naucz się bezpiecznego węzła, tak aby jednym ruchem ręki odwiązać konia w sytuacji niebezpiecznej. Nigdy nie wiąż konia za wodze w ogłowiu lub kiedy ma założony kantar sznurkowy. Przy wiązaniu najlepiej używać uwiązu z bezpiecznym zapięciem, który się otworzy w przypadku gwałtownego szarpnięcia konia.
Nigdy nie przechodź bezpośrednio przed uwiązanym koniem pod uwiązem.
Unikanie strefy niebezpiecznej
Konie mają oczy z boku głowy. Takie położenie wpływa na pole widzenia oraz orientację w przestrzeni. Końskie oczy poruszają się niezależnie. Zakres widzenia konia wynosi około 340 stopni (człowieka 90), dzięki czemu koń widzi wszystko poza dwiema strefami: bezpośrednio przed nosem (ok 2 m) i bezpośrednio za ogonem. Nawet najbardziej grzeczny i spokojny koń może kopnąć, powodując nawet śmierć, jeśli zostanie zaskoczony od tyłu.
Wiele początkujących w opiece nad końmi odsuwa się od konia, jeśli pojawią się jakieś oznaki zagrożenia. Jest to jednak ryzykowne. Najbezpieczniejszym miejscem jest stanie obok łopatki koni, a nie kilka kroków od niego. Kiedy stoisz blisko boku konia, nie jest on w stanie wykonać potężnego kopnięcia.
Uwaga i skupienie
Uwaga na koniu jest niezbędna. Mózg konia stworzony jest do utrzymywania czujności. Będąc w naszym towarzystwie uczymy konie umiejętności koncentrowania uwagi na nas, a nie na otoczeniu, ignorowania własnego instynktu.
Będąc wśród koni zachowuj się spokojnie i bądź skupiony. Konie są odbiciem nastrojów i napięcia w ciele. Jeśli się boisz, jesteś zdenerwowany lub niecierpliwy, nie oczekuj że koń będzie oazą spokoju i chętny do współpracy.
Wielozadaniowość wpływa niekorzystnie na efektywność pracy (obniża ją o 40%), przez co zwiększa ryzyko popełnienia błędów. Robiąc dwie rzeczy równocześnie (np. rozmawiasz przez telefon i zajmujesz się koniem) możemy o wiele łatwiej doprowadzić do wypadku. Jeździectwo wymaga uważności. Jeśli chcesz uwagi konia, sam musisz mu ją poświęcić.
Puszczanie na padok
Puszczając konia do stada, pamiętaj, aby zawsze odwrócić go w kierunku wyjścia/bramki (zadem do stada) i odpiąć uwiąz lub ściągnąć kantar kiedy stoi spokojnie. Konie często emocjonują się powrotem do swoich kolegów i są niecierpliwe, szczególnie kiedy stado jest oddalone. Często ruszają z kopyta, niejednokrotnie brykając, dlatego aby zminimalizować ryzyko stratowania albo kopnięcia, koń powinien mieć głowę zwróconą w twoją stronę, kiedy go puszczasz luzem.
Podawanie smakołyków/karmienie z ręki
Karmienie z ręki jest sprawą kontrowersyjną – jedni dają smakołyki, inni koniarze w ogóle nie podają jedzenia z ręki. Nieumiejętne podawanie smakołyków może doprowadzić do natarczywego szturchania, podgryzania, ale jest też jednym ze sposobów motywowania konia do określonego zachowania przy treningu metodą pozytywnego wzmocnienia. Jeśli decydujesz się na podanie jakiekolwiek jedzenia z ręki przestrzegaj następujących zasad:
- Upewnij się, że podawane jedzenie jest jadalne dla koni. O smakołykach dla koni przeczytasz w tym artykule Cukierek albo psikus – parę słów o końskich smaczkach.
- Jeśli nie jesteś właścicielem konia, najpierw zapytaj, czy koń może dostać od Ciebie jedzenie.
- Nie wnoś smakowitych przysmaków (np. marchewek) na padok; konie mają niesamowity węch, poza tym na pewno zauważą, że kolega dostaje coś dobrego i za chwilę zostaniesz otoczony przez niechciane i bardzo natarczywe towarzystwo. Konie to zwierzęta żyjące w określonej hierarchii w stadzie i może dojść do niebezpiecznych przepychanek pomiędzy nimi, szczególnie gdy kwestia dotyczy dostępności do jedzenia.
- Jeśli chcesz dać smakołyk, podawaj go na płaskiej, otwartej dłoni, aby uniknąć ugryzienia w palec; jeśli czujesz się niepewnie, lepiej zrezygnuj z podawania jedzenia albo wsadź go do miski lub żłobu.
Mowa ciała koni
Konie komunikują się między sobą za pomocą mowy ciała. Rozumienie i odczytywanie wysyłanych przez nich komunikatów jest niezbędne, aby być bezpiecznym i uniknąć poważnych kłopotów. Zanim koń zaatakuje, wysyła ostrzegawcze sygnały, do których należy:
- kładzenie uszu
- wyciąganie szyi
- odwracanie się zadem
- podnoszenie zadniej nogi
- machanie ogonem
Aby zrozumieć końską mowę, należy spędzać jak najwięcej czasu na obserwacji koni w naturalnym środowisku — w stadzie. O komunikacji między końmi i jak rozpoznać stan emocjonalny konia dowiesz się w artykule Jak zrozumieć konia? Mowa ciała dla początkujących.
Porządek w stajni i czyszczenie konia
Jeśli sprzątasz stajnię i jesteś odpowiedzialny za czyszczenie oraz derkowanie, pamiętaj o kilku istotnych kwestiach:
- nigdy nie zostawiaj wideł, taczek, grabi w boksie ani w miejscach gdzie przechodzą konie lub gdzie są wiązane;
- nie czyść konia w boksie, tylko w stanowisku do tego przeznaczonym albo na myjce; przywiąż konia przed czyszczeniem;
- czyszczenie zacznij od miejsc najmniej wrażliwych na dotyk, tj. okolic łopatek, szyi, później boków; czyszcząc, stój blisko konia, aby uniknąć ewentualnego kopnięcia;
- kiedy czyścisz brzuch, dół nóg, kopyta nigdy nie kucaj ani nie klękaj, nie siedź też na ziemi;
- czyszcząc kopyta zachowaj ostrożność – przyzwyczaj konia do dotyku – kładąc dłoń na łopatce lub zadzie i delikatnie przesuwając w dół do kopyta;
- jeśli zakładasz derkę zacznij od zapięcia na klatce piersiowej, później zapnij pasy pod brzuchem i na koniec pas pod ogonem i wokół zadnich nóg; zapinając derkę od klatki piersiowej, zabezpieczysz ją przed ewentualnym zsunięciem i zaplątaniem wokół zadnich nóg, co mogłoby zdenerwować lub przestraszyć konia; kiedy zdejmujesz derkę zacznij w odwrotnej kolejności, tj. od pasków między tylnymi nogami;
